Dopiero, co dodałem tekst o niebezpieczeństwach, jakie zagrażają zwykłym użytkownikom walut wirtualnych, a już dzisiaj z samego rana otrzymałem informację o kolejnych problemach giełd oraz kantorów walut wirtualnych.

Otóż według wstępnej kontroli przeprowadzonej przez jedną z agencji rządowych okazuje się, że znaczna cześć giełd oraz kantorów zajmujących się walutami wirtualnymi robi to bez odpowiednich zezwoleń.

Kluczowe pytania, to czy giełdy i kantory walut wirtualnych świadczą usługi płatnicze? Jeśli tak, to, jakie są warunki prawne takiej działalności? Poniżej przedstawiam sposób pozwalający na uzyskanie odpowiedzi na tego typu pytania, przy każdorazowej działalności gospodarczej.

Rozważając tę materię musimy zacząć od analizy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. o usługach płatniczych, dalej zwanej UUP. Przedmiotowa ustawa określa zasady świadczenia usług płatniczych. Zawsze w pierwszej kolejności należy ustalić, czy wykonywane przez dany podmiot usługi wchodzą w zakres przedmiotowy regulowany przez wskazaną powyżej ustawę, czyli zgodnie z zaleceniami Komisji Nadzoru finansowego, czy w ramach danej działalności mamy do czynienia z wchodzeniem w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej, następnie czy nie zachodzą wyłączenia z art. 6 UUP, a w dalszej kolejności dokonać kwalifikacji zamierzonej działalności do poszczególnych rodzajów usług płatniczych.
Definicja „transakcji płatniczej” znajduje się w wyżej skazanej ustawie w art. 2 pkt. 29 „transakcja płatnicza – zainicjowana przez płatnika lub odbiorcę wpłata, transfer lub wypłata środków pieniężnych”.

Pozytywne ocenienie zaistnienia przesłanki przejmowania w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej powoduje konieczność uznania, że świadczenie takich usług podlega rygorom UUP.
Kolejnym naturalnym krokiem jest ustalenie, czy zachodzą wyłączenia z art. 6 UUP. Wyłączeń w formie podstawowej jest obecnie 16.
Artykuł 6 UUP wymienia zamkniętą listę usług, co do, których nie będzie mieć zastosowania ustawa o usługach płatniczych. Wskazane enumeratywnie w przedmiotowym przepisie usługi finansowe nie są traktowane, jako usługi płatnicze w rozumieniu UUP i tym samym przepisy tej ustawy nie mają do nich zastosowania.

Jeśli analiza wyłączeń przedmiotowych opisanych w art. 6 UPP prowadzi do wniosku, że w stosunku do usług świadczonych przez dany podmiot nie zachodzą wyłączenia, to powstaje obowiązek wybrania stosownej kwalifikacji zamierzonej działalności.
Artykuł 3 ust. 1 UUP wskazuje 7 kwalifikowanych form prowadzenia działalności w zakresie usług płatniczych. Jest to katalog zamknięty. Dość skomplikowana struktura opisowa usług finansowych, które są uznawane za usługi płatnicze wymaga dla prawidłowego dokonania kwalifikacji spełnienia podstawowych wymogów formalnych. Przede wszystkim winna być realizowana przed rozpoczęciem działalności, dzięki czemu istnieje możliwość przystosowania stanu faktycznego do obowiązków prawnych przewidzianych przez ustawę. W momencie, kiedy podejmuje się próbę kwalifikacji danej usługi finansowej jako konkretnej usługi płatniczej w momencie prowadzonej już działalności i wykonywanych usługach finansowych napotyka się problem nieistnienia właściwego „środowiska prawnego”, które miałoby utrzymać ramy takiej działalności.

Niezależnie od doboru stosownych usług płatniczych do konkretnie prowadzonej działalności najbardziej istotne jest uzyskanie właściwej akceptacji ze strony Komisji Nadzoru Finansowego.
Zgodnie z art. 4 ust 1 i 2 UUP osoba Prawna może prowadzić działalność świadczącą usługi płatnicze w formie instytucji płatniczej (pkt. 6) lub biura usług płatniczych (pkt. 10).
Biuro usług płatniczych dla swej działalności wymaga tylko zgłoszenia do Komisji Nadzoru Finansowego, która wpisując dany podmiot do Rejestru biur usług płatniczych.
Biuro usług prawniczych ma ustawowo ograniczoną możliwość świadczenia usług tylko do przekazu pieniężnego. Zgodnie z art. 3 ust.3 UUP „Usługa przekazu pieniężnego oznacza usługę płatniczą świadczoną bez pośrednictwa rachunku płatniczego prowadzonego dla płatnika, polegającą na transferze do odbiorcy lub do innego dostawcy przyjmującego środki pieniężne dla odbiorcy środków pieniężnych otrzymanych od płatnika lub polegającą na przyjęciu środków pieniężnych dla odbiorcy i ich udostępnieniu odbiorcy.”.
Forma takiego świadczenia usług wymaga dokonywania wpłat przez płatnika w formie gotówkowej lub z pominięciem rachunku płatniczego.
Drugą formą prowadzenia działalności polegającej na świadczeniu usług płatniczych jest instytucja płatnicza, dla której inicjacji niezbędne jest wydanie zezwolenie przez Komisje Nadzoru finansowego. Obowiązek ten wynika z treści art. 60 UUP, który określa, że świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji płatniczej wymaga uzyskania zezwolenia KNF oraz stosownej opinii Prezesa NBP.

Artykuł 150 UUP przewiduje odpowiedzialność karną za naruszenie przepisów omawianej ustawy.
Omawiane przestępstwo jest występkiem w rozumieniu kodeksu karnego. Jego penalizacja wynika z potrzeby ochrony podmiotów korzystających z usług płatniczych. Celem jest zapewnienie bezpieczeństwa rynku usług płatniczych oraz utrzymanie zaufania użytkowników usług płatniczych.

Hipoteza i dyspozycja cytowanej powyżej normy prawnej wskazuje, że „kto, nie będąc uprawnionym, prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych…”. Zatem przestępstwo ma charakter powszechny, a jego sprawcą może być każdy, kto wypełnia znamiona opisane w tej części normy prawnej. Poprzez prowadzenie działalności, należy rozumieć faktyczne świadczenie usług danego rodzaju, nawet jeśli jest ona wykonywana w sposób niesformalizowany lub niezorganizowany.
Treść badanej normy wskazuje, że nie ma znaczenia, czy czyn zabroniony popełniony zostaje umyślnie, czy też nieumyślnie.
Sankcja powyższej normy prawnej przewiduje karę grzywny wobec podmiotu, który nie będąc uprawnionym prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych (np. spółkę z o.o.) oraz karę pozbawienia wolności dla osoby reprezentującej owy podmiot (prezesa i członków zarządu spółki z o.o.). Kary te mogą wystąpić łącznie (ukarana może zostać spółka oraz osoba ja reprezentująca).

adw. Pawel Marchewka

Adwokat, członek Izby Adwokackiej we Wrocławiu.
Uznany specjalista w zakresie ochrony praw dłużników, prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego. Twórca autorskiego systemu oddłużeniowego oraz zabezpieczenia majątku dłużników.
Znany z niezłomnych postaw jako adwokat karny.
Właściciel kancelarii Adwokackiej Paweł Marchewka.